Onarıcı Adalette Uzlaşma ve Uzlaştırma
Taraflar uzlaştırma sonunda belli bir edimin yerine getirilmesi hususunda anlaşmaya vardıkları takdirde aşağıdaki edimlerden bir ya da birkaçını veya bunların dışında hukuka ve ahlaka uygun başka bir edimi kararlaştırabilirler:
1- a) Fiilden kaynaklanan maddî veya manevî zararın tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hâle getirilmesi,
b) Mağdurun veya suçtan zarar görenin haklarına halef olan üçüncü kişi ya da kişilerin maddî veya manevî zararlarının tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hâle getirilmesi,
c) Bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluş ile yardıma muhtaç kişi ya da kişilere bağış yapmak gibi edimlerde bulunulması,
ç) Mağdur, suçtan zarar gören, bunların gösterecekleri üçüncü şahıs veya bir kamu kurumu ya da kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluşun belirli hizmetlerinin geçici süreyle yerine getirilmesi,
d) Topluma faydalı birey olmayı sağlayacak bir programa katılımın sağlanması,
e) Mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür dilenmesi.
(2) Taraflar uzlaştırma süreci sonunda edimsiz olarak da uzlaşabilirler .
Diğer bir ifadeyle, uzlaşmanın sağlanması için maddi edim (para, malın aynen iadesi) olduğu gibi, özür dileme, hediye alma gibi manevi edimlerde yeterli olmalıdır . Edimin hukuki ve ahlaki olması gereklidir. Uygulamada sivil toplum kuruluşlarına Tema, Lösev, Mehmetçik Vakıflarına bağış, hastane masraflarının karşılanması, trafik kazalarında hasar bedelinin ödenmesi, yırtılan elbisenin aynısını alma, kırılan gözlüğün aynısını alma, kütüphaneye kitap bağışı, kadın sığınma evi ve çocuk esirgeme kurumuna bağış şeklindeki maddi edimlerle veya daha dikkatli olacağına dair söz verme, bir daha yapmayacağına dair söz verme, özür dileme, gazetede özür ilanı, okul panosunda özür ilanı, sınıfta özür dileme, huzurevinde şüphelinin çalışması, çocuk evine televizyon alınması, şüphelinin özür mektubu yazması, icra dosyası alacağından vazgeçmesi, karşılıklı diğer davalardan vazgeçmesi, failin sosyal medya hesaplarından özür mesajı yayınlaması veya karşılıklı davalardan vazgeçme tarzlarındaki manevi edimlerle uzlaştırmanın yapıldığı gözlemlenmektedir.
Uzlaşma sonucunda her iki tarafın kabul etmesi koşuluyla, taraflar uzlaşma edimini serbestçe belirleyebilirler. Ancak bunun sınırları vardır. Bu sınırlama da; yasada ve yönetmelikte “hukuka ve ahlaka uygunluk ” ifadesi ile belirtilmiştir. Buna göre kararlaştırılan edim hukuka ve ahlaka aykırı olmamalıdır. Uzlaşma edimi kanuna, ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı ise, aşırı yararlanma niteliğinde veya edimin konusu olanaksız ise hukuka uygun bir edimden söz edilemez
Uygulamada karşılaşılan orantısız ve hukuka aykırı edim taleplerine örnek verecek olursak; müştekinin de şüpheliye tokat atmak istemesi, müştekinin şüphelinin yüzüne tükürmek istemesi, müştekinin, şüpheliden, kapısının önünde “ben aptalım” diye bağırmasını istemesi, dosyaya konu eylem nedeniyle müştekinin ayağının incindiğinden bahisle şüpheli tarafından ayağının öpülmesinin istemesi, kendisine hakaret eden bayan şüphelinin genelevde yer süpürmesini istemesi, balkondan sofra bezi silkeleyen ve hakaret eden şüphelinin de balkonuna, müştekinin içinde çöp bulunan sofra bezini dökmek istemesi, müşteki ya da suçtan zarar görenin şüpheliden yasaya aykırı bir iş veya eylem yapmasını, örneğin dosyada taraf olmayan bir üçüncü kişinin özel yaşamına müdahale oluşturacak biçimde fotoğraflarını çekmesini veya kişisel bilgilerini kendisine bildirmesini istemesi, bir AVM’de sifonu çekmeme yüzünden yaşanan tartışmada, edim olarak WC ye gidilip sifonu çekmeyen tarafın yeniden sifonu çekmesini istenmesi, illegal amaçlı bir kuruluşa veya kişiye, toplumda olumsuz algılanabilecek bir yere (örneğin geneleve) bağış yapılmasının istenmesi şeklinde farklı talepler olarak karşımıza çıkmaktadır .
Edimin hukuka uygun olup olmadığı konusunda öncelikle uzlaştırmacı tarafından bir değerlendirme yapılması, bu konuda tarafların aydınlatılması gerekir.Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimi defaten yani tek seferde olabileceği gibi edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi de mümkündür. Taraflar edimli uzlaşabilecekleri gibi edimsiz de uzlaşabilirler. Uzlaşma konusu edim bir tane olabileceği gibi birden fazla da olabilir. Örneğin müşteki şüphelinin hem özür dilemesi hem de masraflarını karşılaması edimleri karşılığında uzlaşabilir.
