Onarıcı Adalette Uzlaşma ve Uzlaştırma
İSTİNABE
Tanımı ve Uygulama Şekli
1.GİRİŞ
Uzlaştırmacı UYAP. sistemi üzerinden görevlendirilmiş olduğu dosya üzerinde gerekli incelemelerini tamamlar, hangi tarafa ilk önce uzlaşma teklifine çağrı yapacağına karar verir. CMUY.29/1 ‘’Uzlaştırmacı; şüpheli, sanık, katılan, mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur.
Şüpheli, sanık, katılan, mağdur veya suçtan zarar görenin reşit olmaması ya da kısıtlı olması hâli ile mağdur veya suçtan zarar görenin ayırt etme gücü bulunmaması durumunda, uzlaşma teklifi kanunî temsilcilerine yapılır.’’ hükmü gereği dosya içeriğinden edindiği telefon numara/numaraları vasıtasıyla taraflara ulaşmaya çalışır.
Aynı maddenin 7’nci bendi ‘’Uzlaşma teklifinde bulunmak için çağrı; telefon, telgraf, faks, elektronik posta gibi araçlardan yararlanılmak suretiyle de yapılabilir. Ancak, bu Çağrı Uzlaşma Teklifi Anlamına Gelmez.’’ hükmü bulunmakta olup, anlaşılacağı üzere yapılacak çağrı Uzlaşma Teklifi Anlamına Gelmemektedir.
Uzlaştırmacı tarafa ulaşarak uzlaştırma iş/işlemleri için haberdar olmasını sağlamak ve nihai teklife çağrı yapabilmek için azami gayret göstermeli, iletişim vasıtalarıyla ve devamında yüz yüze tarafla görüşme sağlamalıdır. CMK.253/4 ve CMUY.29/4 maddeleri uzlaştırmacının gerektiğinde, farklı ilde ikamet eden ve/veya geçici olarak bu ilde bulunan tarafa uzlaşma teklifini İstinabe yoluyla yapabilmesine izin vermektedir.
İstinabe işlemini farklı yargı çevreleri arasında gerçekleşen yardımlaşma olarak tarif edebiliriz. Diğer bir değişle; bağlı bulunduğumuz yargı çevresi Cumhuriyet Başsavcılığının kendi yargı çevresi dışında kalan ve yapılması gereken iş/işlem için, diğer yargı çevresinden o işlemin yapılması hususunda hukuki yardım talep etmesi olarak da tarif edebilir.
İstinabe için talep yazısı hazırlanmalı, teklif formu ve uzlaştırma raporu da eklenerek uzlaştırma bürosuna müracaat ile tarafın bulunduğu yer Cumhuriyet başsavcılığı talimat bürosuna iletilmelidir. Yazı içeriğimizde açıklanan istinabe işleminde örnek olarak uzlaşma teklif formu ve uzlaştırma raporunun gönderilmesi esas alınmıştır. (EK-1 UYAP Sistemi Üzerinden İstinabe Talebi), (EK-2 Fiziki İstinabe Talebi)
2. DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ HUSUSLAR
Uygulamada kimi uzlaştırmacıların zaman kazancı, prosedür ile uğraşmama gibi sebepler üreterek uzlaşma teklif formu/uzlaştırma raporunu Mail, PTT İadeli taahhütlü veya Özel Kargo şirketleri aracılığı ilgili tarafa gönderdikleri ve aynı şekilde geri aldıkları gözlemlenmektedir.
Uzlaştırmacı böyle bir yol izlediği takdirde CMUY m.29/4, 31/6 maddelerini açıkça ihlal edeceği gibi yaptığı bu işlem için geçerli bir mazeret gösteremeyecek, adli ve idari yönden yasal sorumluluk altına girecektir.
Konunun önemini bir örnek ile ele alalım; Uzlaştırmacı tevzi edilen dosyada süreci yönetmiş, taksitli maddi edimle uzlaşma sağlamış, teklif formu ve uzlaştırma raporunu PTT/Özel Kargo şirketi ile tarafa göndermiş olsun! Şahsın da teklif formu ve raporu imzalayarak uzlaştırmacıya aynı şekilde iadesini sağladığını kabul edelim.
Bu işlem sonrası akla iki soru gelmektedir. Birincisi tarafın kimliğinin doğruluğu, ikincisi imzanın tarafa ait olup, olmadığıdır. Bahsettiğimiz üzere bu tür bir uygulama usulsüzdür ve yasal sorumluluk doğurur.
Sunulan örnekte şüphelinin edimi yerine getirmemesi halinde; uzlaşma teklif formunun 19’uncu maddesinde açıklanan müzakere sonunda düzenlenen raporun ‘’2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 38 inci maddesinde yazılı ilâm mahiyetinde belgelerden sayıldığı, bu belgenin mahkeme kararı gibi icra olunduğu’’ hükmü de göz önüne alındığında ve olası bir imzanın inkârı halinde, mağdurun yeniden mağdur olacağı, uzlaştırmacının yasal sorumluluk altında kalacağı ve Uyuşmazlıkların Ceza Adalet Sistemi Dışında Çözülmesine imkân tanıyan uzlaştırma kurumunun zarar göreceği kaçınılmaz bir gerçektir.
3. İSTİNABE ÇEŞİTLERİ, HAZIRLIĞI VE UYGULAMASI
a) UYAP (Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi) Üzerinden İstinabe
I) UYAP Sisteminden İstinabe Talebinin Hazırlığı/Gönderilmesi
aa) Uzlaştırmacı hazırladığı uzlaşma teklif formu ve/veya müzakereler sonunda düzenlediği uzlaştırma raporunu farklı bir ilde ya da cezaevinde tutuklu olarak bulunan tarafa EK-1’ de örneği sunulan istinabe talep dilekçesi ile beraber uzlaştırma büroya müracaat ile istinabe talebinde bulunur.
bb) Talep dilekçesi ve ekleri tarama işlemi sonrası, dosyadan sorumlu Cumhuriyet savcısı kâtibinin UYAP sistemine aktarılır, kâtip tarafından talep yazısında belirtilen Cumhuriyet savcılığı talimat bürosuna uzlaşma teklif formu/uzlaştırma raporunun ilgilisine imzalatılması yönünde Cumhuriyet savcısı imzalı talimat yazısını hazırlar ve Savcı onayını müteakip yine UYAP sistemi üzerinden istinabeye konu Cumhuriyet Başsavcılığı talimat bürosuna elektronik ortamda gönderir.
cc) Bu işlem sonrası uzlaştırmacı istinabeye konu ildeki tarafla iletişime geçmeli, dosyanın uzlaştırma numarasını ileterek, bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcılığı Talimat Bürosuna kimlik kartı ile müracaat etmesi yönünde bilgilendirmelidir. Talimat bürosuna müracaat eden tarafa görevli personel kimlik kontrolünü yapar ve uzlaşma teklif formu/uzlaştırma raporunda iradesini gösteren ıslak imzasını alarak işlem tamamlar.
Taraf özür metni ile uzlaşmış ise, el yazısı ile kaleme alıp, imzaladığı özür metnini görevli personele teslim ederek uzlaşma teklif formu ve rapor ile birlikte fiziki olarak gönderimini talep etmesi yerinde bir uygulama şekli olacaktır.
II) UYAP Sisteminden Gönderilen İstinabenin Çıkış Merciine Dönüşü
aa) İşlemi tamamlanan uzlaşma teklif formu/uzlaştırma raporu Cumhuriyet Başsavcılığı talimat bürosunun hazırlayacağı üst yazı ile zarflanır ve (RR) barkod/Taahhütlü olarak PTT Aracılığı ile çıkış merciine FİZİKİ olarak gönderilir.
bb) Uzlaştırmacı imza işleminin tamamlamasının ardından fiziki dönecek istinabe evrakının takibini yapmak maksadıyla, imza işleminin gerçekleştiği Cumhuriyet Başsavcılığı talimat bürosu ile iletişime geçerek gönderime hazırlanan/gönderilen evraka ait (RR) barkod numarasını alıp, www.turkiye. gov.tr/ptt-gonderi-takip adresinden istinabenin geri dönüş sürecini takip edebilir.
cc) Çıkış mercii olan Cumhuriyet Başsavcılığı’nın genel muhabere servisine dönen istinabe evrak/evrakları, taranarak UYAP sistemindeki soruşturma/kovuşturma dosyasına aktarılır ve uzlaştırma muhabere büroya fiziki olarak zimmetle teslim edilir.
Uzlaştırmacı tarafından muhabere bürodan teslim alınıp, uzlaştırma dosyasına eklenerek UYAP. sistemi üzerinden gönderilen istinabe işlemi tamamlanmış olur.
b) Fiziki İstinabe
Uzlaştırma süreci içerisinde tarafların sosyal yaşamları zaman zaman değişiklik gösterebilir. Uzlaştırmacı ile aynı il içerisinde bulunan tarafın başka bir ile taşınma gereksinimi, uzun süreli iş seyahati vb. nedenleri ile bulunduğu şehirden ayrılma ihtiyacı duyabilir.
Böylesi durumda UYAP üzerinden elektronik ortamda istinabe yapmak yerine uzlaştırmacının bulunduğu ildeki tarafın uzlaştırma raporunda imzasını almasına müteakip, FİZİKİ istinabe talep etme zorunluluğu meydana gelecektir.
I) FİZİKİ İstinabe Talebinin Hazırlığı/Gönderilmesi
aa) Uzlaştırmacı müzakereler sonunda düzenlediği uzlaştırma teklif formu ve uzlaştırma raporunu farklı bir ilde ya da cezaevinde tutuklu olarak bulunan tarafa EK-2’de örneği sunulan Fiziki İstinabe Talep Dilekçesi ile uzlaştırma büroya müracaat ederek istinabe talebinde bulunur.
bb) Talep yazısı ve ekleri tarama işlemi sonrası, Cumhuriyet savcısı kâtibinin UYAP sistemine aktarılır, kâtip tarafından talep yazısında belirtilen Cumhuriyet savcılığı talimat bürosuna uzlaşma teklif formu/uzlaştırma raporunun ilgilisine imzalatılması yönünde Cumhuriyet savcısı imzalı talimat yazısını Fiziki Olarak Gönderilecektir Şerhi ile hazırlanır.
Savcı onayını müteakip yazı ve eklerini UYAP sisteminde bulunan soruşturma/kovuşturma dosyasına ekleyip, üst yazıdan bir suret çıktı alarak uzlaştırmacıya teslim eder.
cc) Talimat yazısını alan uzlaştırmacı, üst yazıyı taraf sayısından bir fazla hazırladığı uzlaştırma raporu ve teklif formunun üstüne ekler ve evrakları uzlaştırma Muhabere Büro’ya teslim eder.
Muhabere büro, evrak/evrakları fiziki gönderim için hazırlar ve zarf üzerine (RR) barkod numarası yapıştırarak evrakın taahhütlü gönderimini sağlamak üzere PTT merkezine zimmetle teslim eder. Bu işlemde uzlaştırmacı (RR) barkod numarasını alıp, www.turkiye.gov.tr/ ptt-gonderi-takip adresinden fiziki istinabenin gidiş sürecini takip edebilir.
çç) Evrak/evrakların ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı talimat bürosuna ulaştığını www.turkiye.gov.tr/ ptt-gonderi-takip sisteminden kontrol eden uzlaştırmacı tarafla iletişim kurmalı ve evrakın bulunduğu yer Cumhuriyet savcılığı talimat bürosuna ulaştığını haber vermeli, kimlik kartı ile müracaatı yönünde bilgilendirmelidir.
II) FİZİKİ İstinabe Talebinin Çıkış Merciine Dönüşü
aa) Tarafın müracaatı ve imza işlemlerinin tamamlanması sonrasında, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığınca talimat evrakına gereği işlemlerin infazen yapıldığı içerikli üst yazı eklenip, (RR) barkod/taahhütlü olarak çıkış merciine PTT. aracılığı ile gönderir.
bb) Uzlaştırmacı imza işleminin tamamlamasının ardından fiziki dönecek istinabe evrakının takibini yapmak maksadıyla, imza işleminin gerçekleştiği Cumhuriyet Başsavcılığı talimat bürosu ile iletişime geçilerek gönderime hazırlanan/gönderilen evraka ait (RR) barkod numarasını alıp, www.turkiye. gov.tr/ptt-gonderi-takip adresinden istinabenin geri dönüş sürecini takip edebilir.
cc) Çıkış mercii olan Cumhuriyet Başsavcılığı’nın genel muhabere servisine dönen istinabe evrak/evrakları, taranarak UYAP. Sistemindeki soruşturma/kovuşturma dosyasına aktarılır ve sonrasında uzlaştırma muhabere büroya fiziki olarak zimmetle teslim edilir.
Uzlaştırmacı tarafından muhabere bürodan teslim alınıp, uzlaştırma dosyasına eklenerek fiziki istinabe işlemi tamamlanmış olur.
4. BİRDEN FAZLA FARKLI İLLERDE BULUNAN TARAFLARA UYAP ÜZERİNDEN İSTİNABE TALEBİ
Dosyada taraf sayısı fazlalığı ve tarafların ayrı illerde ikamet veya geçici olarak bulunuyor olması uzlaştırma sürecinde bazı zorlukları da beraberinde getirir. Bu gibi durumlarda pratik ve yasal çözüm üretme gereksinimi doğmaktadır.
Dosyada (1) müşteki ve (4) şüpheli olduğunu, şüphelilerin ayrı illerde ikamet ettiğini veya geçici süreliğine bulunduğunu varsayalım…!
Süreci yöneten uzlaştırmacının ise taraflar arasında sürdürdüğü müzakereler neticesinde edimli/edimsiz uzlaşma sağladığını veya uzlaştırma sürecinin olumsuzlukla sona erdiğini kabul edelim.
Uzlaştırmacı süreç sonunda hazırladığı uzlaştırma raporunu dört farklı ilde ikamet eden şüphelilere nasıl bir yol izleyerek İstinabe sistemi ile imzalatabilir?
Böylesi durumda uzlaştırmacı Cumhuriyet Savcısına dosya ve tarafların durumu hakkında bilgi vermeli (CMUY. 31/2) ve savcının Uygun Görüşünü alarak; müşteki ve farklı illerde ikamet eden her bir şüpheli için ayrı uzlaştırma raporu tanzim edip, UYAP Sistemi veya Fiziki İstinabe yolunu kullanarak imza sürecinin hızlı ve hukuka uygun şeklide tamamlanmasına olanak sağlayabilmelidir.
E K L E R :
Sn. Yetkili, istinabe ile gönderilen evrağın imzalanması için taraf Talimat Büroya gitmiyor. Davet mektubu gönderdim, iade oldu. Talimat büronun cevap yazısını dosyaya eklemem isteniyor. Talimat büro cevap yazısı için ne kadar süre bekliyor? Bu vesile ile hazırladığınız yazı için teşekkür ederim, faydalı oldu. Aldığımız kurs eğitimlerinde bu konular yer almıyor, memur olmadığımız için prosedürleri deneyerek öğrenebiliyoruz, uzlaştırma büroların da farklı uygulamaları olabiliyor. Sorduğum sorunun bu çerçevede değerlendirilmesini rica ederim. Saygılarımla,