Onarıcı Adalette Uzlaşma ve Uzlaştırma
Türkiye’de toplam kaç uzlaştırmacı var? İl yargı çevresinde uzlaştırmacı yoğunluğu hangi oranlarda? İl nüfusu yoğunluğu ile o il’de görevli uzlaştırmacı yoğunluğu arasında denge var mı? 2018 yılında uzlaşma ile sonuçlanan toplam uzlaşma dosyası sayısı ne kadar? İl dağılımı nasıl? Toplamda kaç uzlaşma dosyası, il’lere hangi oranda dağılmış? Dosya yoğunluğu ile, uzlaştırmacı yoğunluğu dengesi var mı? Uzlaştırmacı başına düşen en fazla uzlaşma dosyası hangi il’de?…..…………………
Uzlaştırma Sisteminin Baş Aktörü Uzlaştırmacıdır.
Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) bünyesinde kurulan ‘Uzlaştırmacı Portal’ında, uzlaştırma sistemini destekleyici elektronik düzenleme yapılmıştır. Yoğun ve titiz çalışmalarla tespit edilen ilave düzenlemeler için ise güncelleme çalışmaları devam etmektedir. Sistemin, uygulayıcılara doğru ve hızlı veri sunması ve işlenen verilerden istatistiksel sonuçlar üretilmesine desteği yanında, adaletin gecikmeksizin sağlanmasına olan katkısı da büyüktür. Ayrıca, sistemin daha da güçlenmesine katkı sağlayacak yapıcı eleştiriler ve önerilerin sunulması istenmektedir. Bu durumu sağlayacak iletişim yollarının açık olduğu da, yetkililer tarafından her fırsatta belirtilmektedir. Uzlaştırma sistemindeki iyileştirmeler dahilinde, işbirliği ve dayanışmanın güçlendirilmesi de önemli ve gereken bir durumdur. Uzlaştırmacılar, yardımlaşma, dayanışma ve bilgi alışverişi amacıyla, çeşitli sosyal ağları kullanarak paylaşımlar yapmaktadırlar.
Onarıcı adalete katkı amacı güden ve alternatif çözüm yollarından biri olan uzlaştırma sisteminin baş aktörü olan uzlaştırmacının, adalete hizmet etme bilinci ile görevini etkin, zamanında ve verimli biçimde yerine getirmesi ve sunduğu hizmet kalitesini yükseltmeyi hedeflemesi beklenir. Uzlaştırmacının, görevinin saygınlığını ve kişilerin adalete olan güvenini zedeleyen veya şüpheye düşüren her türlü davranıştan kaçınması gerektiği, ilgili mevzuatla da açıkça belirtilmiştir. Ancak, kimi uzlaştırmacılar tarafından hiç bir sorumluluk alınmadan yapılan ve kaynağı belli olmayan paylaşımlar, abartılı tahminler ile yorumların, hızla yayılarak, bilgi kirliliği oluşturduğu ve bu paylaşımların motivasyonu etkileyici özelliğe büründüğü de gözlemlenmektedir.
Uzlaştırmacılar arasında güncel ve yaygın olarak paylaşılan konu başlıklarından biri de, bu yazımızın konusu da olan, uzlaştırmacının görevlendirildiği ‘tevzi edilen dosya sayısı’dır. Bu konuda resmi veriler üzerinden durum tespiti yapılarak, merak edilen sorulara, mümkün olduğunca cevap oluşturulmaya çalışılmıştır. Aşağıda yer alan tablolarda; il nüfusu ile birlikte, il’in adli yargı çevresinde görevli uzlaştırmacı sayısı ve uzlaşma dosya sayısı verilmiştir. Yapılan hesaplamalar il’in mevcut durumunu göstermesi yanında, diğer il’lerle karşılaştırılabilecek şekilde, uzlaştırmacı sayısı, uzlaştırma ve tevzi edilen dosya sayısının, tüm il’lere hangi yoğunlukta dağıldığını da göstermektedir.
Hesaplamalarda kullanılan nüfusa ilişkin veriler www.tuik.gov.tr, Türkiye geneline ilişkin uzlaştırma istatistiği (01.01.2018–31.12.2018 tarihleri arası) http://www.alternatifcozumler.adalet.gov.tr/ portalından, 28/05/2019 tarihi itibariyle alınmıştır. Uzlaştırmada taraf sayısının her bir dosya için farklılık göstermesi, aynı kişinin birden fazla dava konusunun tarafı olması gibi hususlar ve aktif uzlaştırmacı sayısı, uzlaştırmacı performansı ile tevzi sıralamasını etkileyen diğer faktörler, tarih tutarlılığı ile birlikte detaylı olarak hesaplamalara katıldığında, daha net sayı ve oranlar bulunabilecektir. Bu çalışmada yer alan hesaplamalar ortalama değerler olup, kesin rakamlar değildir.
GRAFİK I- İl Bazlı, Uzlaştırma Başına Düşen Nüfus Sayısı:
İl toplam nüfusunun, o il adli yargı çevresinde görevli uzlaştırmacı sayısına bölünmesiyle, uzlaştırmacı başına düşen nüfus bulunmuş ve en fazla ve en az 10 il sıralaması grafikte yer almaktadır. İl’lere ait sayılar, Tablo1 ve Tablo2’de detaylı olarak görülebilir.
GRAFİK II- 2018 Yılı, Uzlaştırmacıya Tevzi edilen Ortalama Dosya Sayısı:
Grafikte, ortalama olarak hesaplanmış dosya sayıları, en fazla ve en az dosya dağılımı yapılan 10 il baz alınarak düzenlenmiştir. İl’lere ait sayılar Tablo1 ve Tablo2’de detaylı olarak yer almaktadır.
TABLO I- Nüfus ve Uzlaştırmacı Bilgileri:
Adli yargı çevresi uzlaştırmacı sayısı il toplamının, Türkiye toplam uzlaştırmacı sayısı içindeki oranı ile uzlaştırmacı başına düşen nüfus ve il sırası.
TABLO II- Tevzi Edilen Dosya Bilgileri:
Olumlu, olumsuz ve teklif aşamasında olumsuz sonuçlanan dosya ile işlemi devam eden dosya sayısı. İl dosya sayısının, Türkiye toplam dosya sayısı içindeki oranı ve sırası. Uzlaştırmacı başına düşen ortalama dosya sayısı ve sırası.
